Go Organic

Ի՞նչ է նշանակում լինել «օրգանական»

Օրգանական գյուղատնտեսությունը արտադրության համակարգ է, որը հետևողական է հողերի, էկոհամակարգերի և մարդկանց առողջության պահպանման հարցում, կիրառում է էկոլոգիապես բարերար գործընթացներ, հաշվի է առնում կենսաբազմազանության դերը և արտադրական գործընթացները կազմակերպում է տեղանքի բնական պայմաններին համահունչ՝ համատեղելով ավանդույթները, նորարարությունը և գիտական նվաճումները և նպաստելով շրջակա միջավայրի պահպանման, գործունեության և կյանքի ներդաշնակության և կյանքի բարձր որակի երկարաժամկետ ապահովմանը: Գյուղատնտեսությունը և գյուղմթերքի արտադրությունն «օրգանական» են, եթե դրանց գործընթացներում չեն օգտագործվում թունաքիմիկատներ, սինթետիկ պարարտանյութեր, կամ գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմներ, և բացառում են հակաբիոտիկների և աճի հորմոնների կիրառությունը անասնապահության մեջ: Օրգանական արտադրողները, ներառյալ մշակողները, պարբերաբար անցնում են սերտիֆիկացում, որն իրականացվում է անկախ մարմինների կողմից, ինչը թույլ է տալիս շուկայում ներկայացնել վստահելի օրգանական մթերք:

2005 թվականի սեպտեմբերին Ավստրալիայի Ադելաիդա քաղաքում «IFOAM - Organics International» կազմակերպության գլխավոր ասամբլեան հայտարարեց օրգանական գյուղատնտեսության հստակ սահմանման անհրաժեշտության մասին: Հատուկ աշխատանքային խմբի ավելի քան երեք տարի տևած աշխատանքից հետո Իտալիայի Վինյոլա քաղաքում ընդունվեց օրգանական գյուղատնտեսության չորս սկզբունքների հստակ ձևակերպմամբ սահմանումը.

Օրգանական գյուղատնտեսությունը արտարդության համակարգ է, որը պահպանում է հողերի, էկոհամակարգերի և մարդկանց առողջությունը: Օրգանական գյուղատնտեսությունում կիրառվում են էկոլոգիական գործընթացներ, որոնք հաշվի են առնում տեղի կենսաբազմազանությունը և բնական շրջափուլերի առանձնահատկությունները և զերծ են կործանարար հետևանքների վտանգ պարունակող գործընթացների և մեթոդների կիրառումից: Օրգանական գյուղատնտեսությունը համատեղում է ավանդույթները, նորարարությունները և գիտական նվաճումները՝ նպաստելով ներգրավված բոլոր կողմերի համար շրջակա միջավայրի պահպանման, գործունեության և կյանքի ներդաշնակության և կյանքի բարձր որակի երկարաժամկետ ապահովմանը:

Արդյո՞ք օրգանական գյուղատնտեսությունում կիրառելի են քիմիկատներ և/կամ սինթետիկ պարարտանյութեր

Ոչ: Օրգանական մթերքի սերտիֆիկացում ստանալու համար մթերքը պետք է աճեցված լինի առանց կայուն թունաքիմիկատների օգտագործման: Օրգանական գյուղմթերք աճեցնողներին արգելվում է օգտագործել սինթետիկ քիմիկատների զգալի մասը: Հողը պահպանում է առողջությունը և հարմար է օրգանական գյուղատնտեսության համար, եթե դրա պարարտացման համար օգտագործվում են գոմաղբ, կոմպոստ և այլ օրգանական նյութեր: Ոչ օրգանական գյուղատնտեսությունում թույլատրելի սինթետիկ պարարտանյութերի զգալի մասն ի վերջո հայտնվում է հողում և մակերեսային ջրերում՝ աղտոտելով բնական էկոհամակարգերը:

Արդյո՞ք օրգանական տնտեսությունում կիրառելի են գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմներ

Ոչ: «Օրգանական» նշանակում է գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմներից զերծ: ԳՄՕ-ների օգտագործումն արգելված է օրգանական սննդամթերքի աճեցման և արտադրման գործընթացներում:

Արդյո՞ք օրգանական գյուղատնտեսությունում կիրառելի են արտադրական և այլ թափոնները

Ոչ օրգանական գյուղատնտեսությունում հաճախ օգտագործվում են արտադրական և այլ թափոններ: Դրանց են պատկանում ցանկացած թափոններ, որոնք այս կամ այն կերպ լցվել կամ նետվել են կոյուղային համակարգ: Օրգանական գյուղատնտեսությունում դրանց օգտագործումն արգելված է:

Արդյ՞ոք օրգանական գյուղատնտեսությունում կիրառելի են հակաբիոտիկներ

Ոչ օրգանական անասնապահության մեջ աճը խթանելու համար հակաբիոտիկների գերօգտագործումը հանգեցրել է մի շարք վտանգավոր օրգանիզմների՝ հակաբիոտիկների հանդեպ կայուն /ռեզիստենտ/ շտամերի առաջացմանը: Օրգանական անասնապահությունում հակաբիոտիկների կիրառումը թույլատրելի է միայն այլ միջոցները սպառելուց հետո՝ կենդանիների բուժման համար. ավելին, հակաբիոտիկների միջոցով բուժում անցած կենդանիների համար տրված օրգանական սերտիֆիկացումը համարվում է ուժը կորցրած: Նման մոտեցումը թույլ է տալիս պահպանել մարդու համար կենսական նշանակություն ունեցող հակաբիոտիկների արդյունավետությունը:

Արդյո՞ք կարելի է հորմոններ կիրառել անասնապահության համար

Ոչ օրգանական անասնապահությունում աճը խթանող հորմոններ հաճախ են կիրառվում՝ կովերի կաթնատվությունը բարձրացնելու համար: Այդուհանդերձ, նման հորմոնները կարող են վնասել կենդանու վերարտադրողական համակարգը և ի վերջո հանգեցնում են կճղակների դեֆորմացիաների և ոչ նորմալ կաթի արտադրության, ինչն էլ իր հերթին՝ կարող է հանգեցնել մարդու մոտ քաղցկեղային հիվանդությունների առաջացմանը:

Արդյո՞ք օրգանական գյուղատնտեսությունը և արտադրությունն օգնում են նվազեցնել կլիմայի վրա մարդու գործունեության վնասարար ազդեցությունը

Օրգանական գյուղատնտեսության նպատակը հողի առավել խնամքով օգտագործումն է: Առողջ հողը բնական ճանապարհով պահպանում է ֆոտոսինթեզի ենթարկված ածխաթթու գազը և այն չի արտանետում մթնոլորտ: Իսկ սա նշանակում է, որ այս կերպ նվազեցնում է մարդու գործունեության ներազդեցությունը կլիմայի վրա:

Ի՞նչ վերաբերմունք է ենթադրում օրգանական գյուղատնտեսությունը կենդանիների հանդեպ

Օրգանական տնտեսությունները պետք է սահմանեն այնպիսի գործընթացներ, որոնք համապատասխանում են կենդանիների բնական կենսակերպին և համահունչ են առողջության և բարօրության պահանջներին, ինչպիսիքին՝ բացօթյա տարածքի հասանելիությունը տարվա բոլոր եղանակներին, մաքուր և չոր քնատեղ, մաքուր ջրի հասանելիություն, ծածկ, ինչպես նաև արևի լույսի անմիջական հասանելիություն:

Որքա՞ն սննդարար է օրգանական մթերքը

Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ոչ օրգանական մթերքի համեմատ օրգանական միրգը, բանջարեղենը և հացահատիկն ավելի շատ հակաօքսիդանտներ, նիտրատներ և կադմիում, ինչպես նաև թունաքիմիկատների պակաս նստվածքներ են պարունակում, ինչը նշանակում է, որ վերջիններն առավել սննդարար են:

Արդյո՞ք օրգանական սննդամթերքն ավելի բարձր գին ունի շուկայում, քան ոչ օրգանական մթերքը

Տարածված թյուրըմբռնում կա, թե օրգանական սննդամթերքն ավելի թանկ է: Իրականում, օրգանական մեթոդներով սննդամթերք արտադրելն ավելի քիչ ծախսատար է, քան ոչ օրգանական սննդի արտադրությունը: Առավել զարգացած երկրներում, որտեղ օրգանական մթերքի պահանջարկն ավելի բարձր է, սպառողներն ավելի է վճարում նաև այն պատճառով, որ գործում են արտադրության ավելի խիստ ստանդարտներ և որովհետև սերտիֆիկացման ծախսերն ավելի են: Մինչդեռ զարգացող երկրներում սերտիֆիկացում չունեցող օրգանական սննդամթերքն ընդհանուր առմամբ պակաս ծախսատար արտադրություն է ենթադրում և վաճառվում է նույն գնով, ինչ ոչ օրգանական մթերքը: Սրա պատճառը նաև այն է, որ օրգանական գյուղատնտեսությունն ընդհանուր առմամբ բարձրացնում է գյուղատնտեսական էկոհամակարգի արդյունավետությունը և կրճատում է հավելյալ ծախսեր ենթադրող ներդրումների անհրաժեշտությունը:

Աշխարհի ցանկացած երկրում օրգանական գյուղատնտեսության մեջ արված ներդրումը ճիշտ ընտրություն է: Աճում է այն մարդկանց թիվը, որոնք հասկանում են, որ օրգանական գյուղատնտեսությունը նվազեցնում է գյուղարտադրության ծախսերը, քանի որ երկարաժամկետ կտրվածքով այն բարձրացնում է հողի բերրիությունը, երաշխավորում է անասունների համար պատշաճ պայմանների առկայությունը, պաշտպանում է ֆերմերներին վտանգավոր թունաքիմիկատների ներազդեցությունից և նպաստում է գյուղական համայնքների զարգացմանն՝ ապահովելով հավելյալ աշխատատեղեր և համաչափ եկամուտ ֆերմային տնտեսություններում ներգրավվածների համար:

Արդյ՞ոք օրգանական սննդամթերքը բավարար է առկա պահանջարկի պայմաններում

Սննդի անվտանգությունը, որի համատեքստում բարձրացվում է այս հարցը, վերաբերում է ոչ այնքան սննդարարությանը, որքան առավել մեծ թվով մարդկանց համար սննդամթերքի հավասար հասանելիությանը: Ներկայում արտադրվող սննդամթերքի ծավալները զգալիորեն գերազանցում են աշխարհում սննդի պահանջարկի ծավալները. բայց և այնպես, սննդամթերքի համաչափ բաշխման խնդիրը մնում է ակտուալ: Սովը սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական գործոններով պայմանավորվող խնդիր է և ոչ՝ արտադրական հնարավորությունների սահմանափակ լինելու հետևանք:

Օրգանական գյուղատնտեսությունը կարող է նպաստել սննդի անվտանգության մակարդակի բարձրացմանը.

· նվազեցնելով արտաքին ներդրումներից և սննդի բաշխման այն համակարգերից կախվածությունը, որոնց հանդեպ վերահսկողությունը հնարավոր չէ,

· նվազեցնելով արտադրության անկման կամ բերքի սակավության հավանականության ռիսկը՝ դիվերսիֆիկացնելով բերքը,

· նվազեցնելով ոչ օրգանական գյուղատնտեսական համակարգերից կախումը՝ բնապահպանական սթրեսի պայմաններում:

Որոշ չափանիշներով ամբողջ աշխարհում արտադրվող օրգանական գյուղմթերքն իր ծավալով զիջում է ոչ օրգանական գյուղմթերքի ծավալներին առավելագույնը 20 %-ով: Մինչդեռ մի շարք բազմակի բերքատվության համակարգերը, ինչպիսիք, օրինակ, փոքր ընտանեկան ֆերմաների և սեփական կարիքների համար վարվող ֆերմերային տնտեսությունների մշակած համակարգերն են, ապահովում են ավելի բարձր բերքատվություն՝ մեկ միավոր ցանքատարածքի համար: Նման արդյունավետությունը բացատրվում է նուտրիենտերի, ջրի և լույսի առավել արդյունավետ օգտագործմամբ, ինչպես նաև մի շարք այլ գործոնների՝ ֆերմաներում (օրինակ՝ հատիկաընդեղային մշակաբույսերի աճեցման համար) նոր ռեգեներատիվ տարրերի առկայությամբ, և վնասատուների և հիվանդությունների հետևանքով առաջացող պակաս կորուստներով:

Ավելին, օրգանական գյուղատնտեսությունը թույլ է տալիս պայքարել հողի դեգրադացիայի և անապատացման դեմ և նպաստել գլոբալ արտադրական ներուժի պահպանմանը:

Ինչու՞ օրգանական գյուղատնտեսությունն արագ տարածում չի ստանում

Օրգանական գյուղատնտեսությունը խարսխվում է գիտելիքի, փորձի և բնազդի վրա: Հաջող օրգանական տնտեսությունը պահանջում է հողի էկոհամակարգի հոլիստիկ ընկալում. նման գիտելիքի ձեռքբերման համար պահանջվում է ավելի շատ ժամանակ, քան սինթետիկ թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի ձեռքբերման համար: Օրգանական գյուղատնտեսության համար անհրաժեշտ հետազոտությունների և ծրագրերի համար բավարար ռեսուրսների առկայության դեպքում օրգանական գյուղատնտեսությունը կարող է դառնալ արտադրողների համար առավել գրավիչ, այդ թվում նաև՝ Հայաստանում:

Այս սկզբունքներն արտահայտում են այն տեսլականը, որի վրա հիմնված է օրգանական գյուղատնտեսության գաղափարը: Դրանք փոխկապակցված էթիկական սկզբունքներ են, որոնք կոչված են խրախուսելու օրգանական շարժումը, օգնելու այս հարցում ձևակերպել հստակ դիրքորոշումներ, կազմել ծրագրեր և սահմանել ստանդարտներ:

Խնամքով վերաբերմունքի սկզբունքը

Օրգանական գյուղատնտեսությունը պահանջում է նրբանկատ և պատասխանատու կառավարում, որի հիմքում ներկա և ապագա սերունդների առողջության և բարօրության և շրջակա միջավայրի պահպանումն է: Օրգանական գյուղատնտեսությունը ապրող և զարգացող համակարգ է, որը պետք է ծառայի ի շահ և ի նպաստ մարդկային հասարակությունների և բնական միջավայրերի: Հետևաբար, անհրաժեշտ է գնահատել նոր տեխնոլոգիաները և վերաիմաստավորել գործող մեթոդաբանությունները: Հաշվի առնելով էկոհամակարգերի և գյուղատնտեսության միջև կապի վերաբերյալ տվյալների ոչ լիարժեք լինելը, այս ոլորտում անհրաժեշտ է նրբանկատ վերաբերմունք: Այս սկզբունքը կոչված է ընդգծելու օրգանական գյուղատնտեսությունում նրբանկատության և պատասխանատու վերաբերմունքի սկզբունքների առանցքային նշանակությունը կառավարման, զարգացման և տեխնոլոգիաների ընտրության հարցերում:

Օրգանական գյուղատնտեսության առողջարար, անվտանգ և էկոլոգիապես պատշաճ լինելն ապահովելու համար այն պետք է խարսխվի գիտության, փորձի, ձևավորված հմտությունների, ինչպես նաև ավանդական և բնազդային գիտելիքի վրա և առաջարկի ժամանակով ապացույցված իրատեսական լուծումներ:

Համապատասխան տեխնոլոգիաների կիրառմամբ և անկանխատեսելի տեխնոլոգիաների բացառմամբ (օրինակ՝ գենային ինժեներիայի հետ կապված)՝ օրգանական գյուղատնտեսությունը պետք է կանխի հնարավոր զգալի ռիսկերը: Այս ոլորտում կայացվող որոշումները պետք է արտահայտեն բոլոր պոտենցիալ շահագրգիռ կողմերի արժեքները և հաշվի առնեն նրանց կարիքները՝ ապահովելով թափանցիկ և մասնակցային գործընթացներ:

Առողջության սկզբունքը

Օրգանական գյուղատնտեսությունը պետք է պահպանի և նպաստի հողի, բույսի, կենդանու, մարդու և մոլորակի առողջությունը՝ թվարկվածներից յուրաքանչյուրինն անհատապես և միասնաբար: Այս սկզբունքը կոչված է ընդգծելու, որ անհատների և համայնքների առողջությունը հնարավոր չէ էկոհամակարգերի առողջությունից զատ. առողջ հողերը թույլ են տալիս ստանալ առողջ բերք, որն իր հերթին անհրաժեշտ է մարդկանց և կենդանիների առողջության համար: Առողջությունը կենդանի համակարգերի ամբողջականությունը և կայունությունն է: Այն ոչ միայն հիվանդության բացակայությունն է, այլև ֆիզիկական, հոգեկան, սոցիալական և էկոլոգիական բարօրությունն է: Պաշտպանվածությունը, ոգու ամրությունը և վերականգնողականությունը առողջության առանցքային բնութագրերն են: Օրգանական գյուղատնտեսության խնդիրը (լինի գյուղմթերքի աճեցում, մշակում, բաշխում, թե՝ սպառում) էկոհամակարգերի և հողում ապրող ամենափոքր օրգանիզմից մինչև մարդ արարած՝ բոլոր կենդանի էակների առողջությունն է:

Էկոլոգիականության սկզբունքը

Օրգանական գյուղատնտեսությունը պետք է խարսխվի կենդանի էկոհամակարգերի և բնական շրջափուլերի, դրանց հետ համագործակցության, կատարելագործման և կայունության վրա: Սա նշանակում է, որ օրգանական արտադրությունը պետք է հիմնվի

էկոլոգիական գործընթացների և վերամշակման սկզբունքների վրա: Բավարարվածության և բարօրության կարելի է հասնել որոշակի արտադրական գործընթացների միջոցով: Օրգանական գյուղատնտեսությունը, ավանդական և վայրի բերքահավաքի գործընթացները պետք է համապատասխանեն բնության շրջափուլերին և նպաստեն էկոլոգիական հավասարակշռության պահպանմանը: Այս շրջափուլերը ունիվերսալ են, չնայած նրան, որ պայմանավորված են տեղանքի առանձնահատկություններով: Օրգանական կառավարումը պետք է համապատասխանի տեղի պայմաններին, էկոլոգիային, մշակույթին և մասշտաբներին: Հանուն շրջակա միջավայրի պահպանման և կայունության կառավարման հիմքում ընկած են վերաօգտագործումը, վերամշակումը և ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը: Այս հարցում գերագույն նպատակը գյուղատնտեսական համակարգերի, հաբիթաթների ձևավորման և գենային ու գյուղատնտեսական բազմազանության միջոցով էկոլոգիական հավասարակշռության հասնելն է: Օրգանական սննդամթերք արտադրողները, մշակողները, վաճառողները և սպառողները պարտավոր են պաշտպանել և պահպանել ընդհանուր միջավայրը, ներառյալ՝ լանդշաֆտները, կլիման, հաբիթաթները, կենսաբազմազանությունը, օդը և ջուրը:

Արդարության սկզբունքները

Օրգանական գյուղատնտեսությունը պետք է հիմնվի այնպիսի հարաբերությունների վրա, որոնք թույլ են տալիս ապահովել ընդհանուր միջավայրի և կյանքի հնարավորությունների արդար բաշխումը: Արդարությունը բնութագրվում է մարդկանց և այլ կենդանի էակների հետ հարաբերություններում հավասարությամբ, հարգանքով, արդարադատությամբ և արդյունավետ կառավարմամբ: Այս սկզբունքը սահմանում է, որ օրգանական գյուղատնտեսությունում ներգրավվածները՝ ֆերմերները, աշխատողները, մշակողները, բաշխողները, վաճառողները և սպառողները պետք է կառուցեն բոլոր մակարդակներում և բոլոր կողմերի համար արդար հարաբերություններ: Օրգանական գյուղատնտեսությունը բոլոր ներգրավվածների համար պետք է ապահովի կյանքի լավ որակ և նպաստի սննդային անկախությանը և աղքատության նվազմանը: Այն նպատակ ունի բավարար քանակով արտադրել բարձրորակ սննդամթերք և այլ ապրանքներ: Ըստ այս սկզբունքի՝ օրգանական անասնապահության ոլորտում կենդանիները պետք է ապահովվեն կյանքի այնպիսի պայմաններով և հնարավորություններով, որոնք համապատասխան են նրանց ֆիզիոլոգիայի, բնական վարքի և բարօրության պահանջներին:

Բնական և շրջակա միջավայրի ռեսուրսները, որոնք օգտագործվում են արտադրության կամ սպառման համար, պետք է կառավարվեն՝ պահպանելով սոցիալական և էկոլոգիական արդարության սկզբունքները հանուն գալիք սերունդների: Արդարության սկզբունքն ապահովելու համար պահանջվում են արտադրության, բաշխման և առևտրի բաց, հավասար պայմաններ և հաշվետվողականություն ապահովող համակարգեր՝ էկոլոգիական և սոցիալական իրական արժեքների հաշվի առնմամբ:

Օրգանական հողագործության փորձը

Օրգանական ֆերմերներն աճեցնում և մշակում են սննդամթերք՝ հետևելով կայուն զարգացման պրակտիկաների և գյուղատնտեսական կենդանիների ընդհանուր բարօրության սկզբունքներին: Օրգանականությանը վերաբերող մի շարք ընդհանուր ռազմավարություններ և մարտավարություններ վերաբերում են հողի առողջությանը, օգտակար միջատների օգտագործմանը, ցանքաշրջանառությանը, բուֆերային և պաշտպանիչ ցանքատարածքներին:

Հող Օրգանական ֆերմերներն իրենց հողի առողջությունը պահպանելու համար սինթետիկ պարարտանյութերի փոխարեն օգտագործում են գոմաղբ, կոմպոստ կամ այլ օրգանական նյութեր: Կենսաբանական ծագում ունեցող պարարտանյութերը, ինչպիսին, օրինակ, կոմպոստն է, աստիճանաբար են արձակում սննդարար նյութերը, հասունացնում են օրգանական հողային զանգվածը, բարձրացնում են հողի բերրիությունը՝ պահպանելով խոնավությունը և նվազեցնելով նիտրատների ներթափանցումը ստորգետնյա ջրեր: Ոչ օրգանական գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող սինթետիկ պարարտանյութերի մինչև 40%-ը հայտնվում է ստորգետնյա կամ մակերեսային ջրերում՝ աղտոտելով գետերը, լճերը և օվկիանոսները:

Օգտակար միջատներ Որոշ օրգանական ֆերմերներ վնասատու միջատների դեմ պայքարելու համար օգտագործում են օգտակար միջատներ, ինչպիսիք են՝ զատկաբզեզներն են, soldier beetles, green lacewings, big-eyed bugs, օգտակար կլոր որդերը:

Ցանքաշրջանառություն Օրգանական ֆերմերները հաճախ տարեցտարի միևնույն մշակաբույսը միևնույն հողում չեն ցանում: Ցանքաշրջանառությունը բնական եղանակով վերականգնում է հողը. մշակաբույսերն ապահովում են իրենց համապատասխան սննդավետ նյութեր: Վնասատու միջատների և բույսերի հաբիթաթների քայքայումը նպաստում է դրանց վերահսկմանը:

Բուֆերային ցանքատարածքներ Օրգանական ֆերմերներն իրենց հողատարածքների եզրագծային հատվածները հատկացնում են բուֆերային գոտի ստեղծելու համար: Դրանով նրանք սահմանազատում են օրգանական հողագործության համար օգտագործվող հողատարածքները՝ համապատասխան պրակտիկաների կիրառմամբ: Միևնույն ժամանակ՝ այդ հողատարածքներում աճեցվող բերքը չի վաճառվում որպես օրգանական, քանի որ որոշ բուսատեսակներ կարող են լինել գենետիկորեն մոդիֆիկացված կամ ենթարկված լինել քիմիական մշակման, ինչը հատուկ է ոչ օրգանական գյուղատնտեսությանը և արգելված է օրգանական գյուղատնտեսությունում:

Պաշտպանիչ ցանքատարածքներ Աճեցման սեզոնների միջև ընկած ժամանակահատվածներում ֆերմերները, հողի վերականգնման, սնուցման և էրոզիան կանխելու նպատակով, աճեցնում են այնպիսի բույսեր, ինչպիսիք են՝ առվույտը, տարեկանը, և ցորենը: Այս բույսերը նաև օգնում են պահպանելու օգտակար միջատների պոպուլյացիան: Պաշտպանիչ ցանքատարածքները թույլ են տալիս վերահսկել վնասատու բույսերի աճը՝ ճնշելով դրանց, սահմանափակելով արևի լույսի հասանելիությունը և կլանելով դրանց աճի համար անհրաժեշտ սննդարար նյութերը:

Օրգանական անասնապահության հանդեպ ներկայացվող պահանջները

Օրգանական անասնապահությամբ զբաղվող ֆերմերներից պահանջվում է ապահովել կենդանիների բնական վարքի, առողջության և բարօրության համար անհրաժեշտ պայմաններ: Այս պահանջները ներկայացված են ստորև:

Սնունդ և արոտավայրեր Օրգանական անասնապահության մեջ գյուղատնտեսական կենդանիների սնունդը պետք է բաղկացած լինի 100% օրգանական սերտիֆիկացված կերից, բացառությամբ միկրոտարրերի և վիտամինների, որոնք անհրաժեշտ են լիարժեք սնուցման համար: Հողը և արոտավայրերը, որոնք օգտագործվում են անասնապահության համար, պետք է նույնպես ունենան օրգանական սերտիֆիկացում և համապատասխանեն օրգանական գյուղատնտեսության բոլոր չափանիշներին: Օրգանիկ սերտիֆիկացում ունեցող որոճող անասունները, ինչպիսիք են կովերը, ոչխարները և այծերը, պետք է ազատ մուտք ունենան դեպի օրգանական սերտիֆիկացում ունեցող արոտավայրեր՝ ամբողջ սեզոնի ընթացքում:

Հիվանդությունների կանխարգելում և բուժում Օրգանական անասնապահությունում արգելված է առօրյա գործառույթներում կիրառել դեղամիջոցներ՝ հիվանդությունների և մակաբույծների կանխարգելման համար: Փոխարենը պահանջվում է շեշտը դնել կենդանիների ընտրության և կառավարման ընդունված պրակտիկաների վրա: Մի շարք սինթետիկ նյութեր, ինչպիսիք ցավազրկողներն են և ճիճվաթափ դեղամիջոցները, կարող են կիրառվել օրգանական սերտիֆիկացում ունեցող գյուղատնտեսական կենդանիների բուժման համար, այն դեպքերում, երբ կանխարգելիչ ռազմավարությունները արդյունավետ չեն: Ծայրահեղ դեպքերում, երբ թե՛ կանխարգելիչ և թե՛ թույլատրված դեղանյութերով բուժման միջոցներն արդյունավետ չեն եղել, կենդանիները պետք է ստանան համապատասխան բուժում՝ արգելված դեղամիջոցների, օրինակ, հակաբիոտիկների, կիրառմամբ: Այդուհանդերձ, նման բուժում ստանալուց հետո, կենդանին և/կամ դրանից ստացված մթերքը չի կարող վաճառվել որպես օրգանական:

Ո՞րն է «բնականի» և «օրգանականի» միջև տարբերությունը

«Բնական» պիտակավորում կրող սննդամթերքի զգալի մասն աճեցվում է թունաքիմիկատների, հակաբիոտիկների, աճի հորմոնների և գենետիկորեն մոդիֆիկացված բաղադրիչների կիրառմամբ: Օրգանական գյուղատնտեսությունը հիմնվում է ապացուցելի և միջազգայնորեն ճանաչված համակարգային մոտեցման և ստանդարտների վրա: Բնական սննդամթերքի համար չկան օրենսդրական սահմանումներ, ձևակերպումներ կամ համակարգային մոտեցումներ: Թեև բնական մթերքը կարող է նվազագույն աստիճանի մշակում անցնել, չկան պահանջներ, որոնց միջոցով հնարավոր կլիներ սահմանել դրա այդպիսին լինելը, ինչը հնարավորություն է տալիս կեղծիքի կամ տերմինի չարաշահման համար:

Թունաքիմիկատներ

Շուկայում «բնական» պիտակավորմամբ ներկայացված բազմաթիվ ապրանքատեսակներ արտադրվում են թունաքիմիկատների կիրառմամբ: Թեև թունաքիմիկատները նպատակ ունեն պայքարել բույսերի վնասատուների դեմ, պեստիցիդների նստվածքները մնում են սպառողի կողմից օգտագործվող սննդամթերքի վրա կամ մեջ:

Հակաբիոտիկներ

«Բնական» մսամթերքի մի զգալի մասը ստացվում է հակաբիոտիկների կիրառմամբ բուծվող անասուններից: Որոշ դեպքերում ֆերմերներն օգտագործում են հակաբիոտիկները հիվանդ կենդանիների բուժման նպատակով: Դեպքերի մեծ մասի պարագայում հակաբիոտիկները կիրառվում են արդյունաբերական ծավալներով արտադրությամբ զբաղվող ֆերմերների կողմից՝ ոչ պատշաճ կամ սանիտարական նորմերը չբավարարող պայմաններում ինֆեկցիաների տարածումը կանխելու համար: Նման պրակտիկան հանգեցրել է հակաբիոտիկների հանդեպ դիմակայուն սուպերօրգանիզմների առաջացմանը, ինչը խոչընդոտներ է ստեղծում բուժման ընթացքում:

Արհեստածին հորմոններ

Ոչ օրգանական գյուղատնտեսության մեջ որոշ ֆերմերներ օգտագործում են արհեստածին հորմոններ՝ իրենց կենդանիների աճը խթանելու, արագացնելու և դրանց վերարտադրողականությունը մեծացնելու համար:

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված բաղադրիչներ

«Բնական» պիտակը կրող մթերքի զգալի մասը ներառում է գենետիկորեն ստացված բերքի բաղադրիչներ: Գենետիկ ինժեներիան գործընթաց է, որը փոփոխում է բույսի ԴՆԹ-ն՝ բնության մեջ գոյություն չունեցող նոր օրգանիզմ ստանալու նպատակով:

Օրգանական կեղծիքի վերաբերյալ օրենսդրությունը 2008 թվականին Հայաստանում ընդունվել է «Օրգանական գյուղատնտեսության մասին» օրենքը, որը հստակ սահմանում է օրգանական գյուղատնտեսության արդյունքում ստացվող արտադրանքը և դրա տարբերությունները «բնական» այլ արտադրանքից:

Սպառողները ուզում են իմանալ, թե ինչու է պետք ավելի առողջ սնվել և որտեղ ու ինչպես է արտադրվում օրգանական սննդամթերքը: Հարյուրավոր պատճառներ կան սերտիֆիկացում անցած օրգանական մթերք նախընտրելու համար: Ահա մի քանի կարևորագույն պատճառ:

Կայուն թունաքիմիկատներ

Միջատասպան, սնկասպան և վնասատու բույսերի դեմ միջոցների, պարարտանյութերի կիրառումը խստորեն վերահսկվում է օրգանական սննդամթերքի արտադրության մեջ: Օրգանական գյուղատնտեսությունն արտադրում է առողջ սնունդ, որի արտադրության մեջ չեն կիրառվում վնասատուների դեմ պայքարի համար նախատեսված թունաքիմիկատներ: Թեև որոշ ֆերմերներ օգտագործում են թունաքիմիկատներ, դրանք հիմնականում ստացվում են բնական հումքից: Այս բնական հումքից ստացվող քիմիկատները պետք է թույլատրված լինեն օրգանական արտադրության մեջ օգտագործման համար: Դրանց օգտագործումը թույլ է տրվում միայն այն դեպքերում, երբ այլ միջոցներն արդյունավետ չեն:

ԳՄՕ-ներ

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների՝ ԳՄՕ-ների, օգտագործումը օրգանական գյուղատնտեսությունում արգելված է: Դա նշանակում է, որ ֆերմերը, որը զբաղվում է օրգանական գյուղատնտեսությամբ, չի կարող տնկել գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների սերմեր, իսկ օրգանական սերտիֆիկացում ունեցող կովի կերում չեն կարող լինել ԳՄՕ-ից ստացված բաղադրիչներ:

Առողջություն

Օրգանական սննդամթերքում չեն կարող օգտագործվել արհեստական գունավորիչներ, հոտավորիչներ կամ կոնսերվանտներ: Ավելի մաքուր սննդամթերք օգտագործելը նշանակում է ունենալ ավելի մաքուր սննդակարգ՝ հետևաբար՝ նաև պակաս առողջական խնդիրներ: Մինչդեռ ոչ օրգանական եղանակով արտադրված փաթեթավորված սննդամթերքի արտադրության համար թույլ է տրվում օգտագործել հազարավոր տեսակների քիմիկատներ, այդ թվում՝ կոնսերվանտներ, բույրեր և գունանյութեր, որոնք կարող են առողջական խնդիրների պատճառ դառնալ:

Հողի առողջություն

Օրգանական հողագործությունը թույլ է տալիս պահպանել հողի առողջությունը: Առողջ հողն առողջ սննդամթերքի և առողջ շրջակա միջավայրի գրավական է: Առողջ հողը օրգանական գյուղատնտեսության հիմքն է: Օրգանական արտադրողներն առողջ հող ունենալու համար օգտագործում են օրգանական պարարտանյութեր և հողի լավորակիչներ, ինչպիսիքն են օրգանական նյութերը (որոնք կարելի է կոմպոստի վերածել), կանաչ պարարտանյութերը (հատուկ հողի որակի բարելավման համար ցանվող պաշտպանիչ բույսերից, օրինակ՝ ընդավոր բույսերից, ստացվող) և գոմաղբը (անվտանգության պահանջներին համապատասխան): Առողջ հողի վրա աճեցված սննդամթերքը և բերքը առավել ունակ են դիմադրելու հիվանդություններին և միջատներին և գոյատևելու երաշտի պայմաններում:

Սննդարարություն

Օրգանական սննդամթերքում ավելի շատ վիտամիններ, միներալներ, ֆերմենտներ և միկրոնուտրիենտներ են պարունակվում, քան ոչ օրգանական սննդամթերքում: Գիտական մեծաթիվ ապացույցներ են ի հայտ գալիս առ այն, որ արտադրությունում կիրառվող մեթոդները կարող են ներազդել մթերքի սննդարարության վրա:

Արտադրական և այլ թափոններ

Օրգանական գյուղատնտեսությունում երբևէ չեն օգտագործվում արտադրական և այլ ծագման թափոններ: Դրանք մշակում անցած թափոններ են և պարունակում են բազմաթիվ հայտնի ու անհայտ վտանգավոր նյութեր, այդ թվում՝ այն ամենն, ինչ հայտնվում է կոյուղային համակարգում: Մշակումից հետո այս ջրերը կարող են օգտագործվել գյուղատնտեսությունում որպես պարարտանյութ:

Օրգանական արտադրությունում գործում են ցանքի, աճեցման, հասունացման և մշակման հստակ սահմանված գործընթացներ: Անչափ կարևոր է այստեղ որոշ մեթոդների արգելված լինելը: Այդ մեթոդների շարքին են պատկանում արտադրական և այլ թափոնների օգտագործումը, ճառագայթային մշակումը և գենետիկ ինժեներիան, որոնք արգելված են օրգանական սննդամթերքի աճեցման և մշակման մեջ:

Ճառագայթային մշակում

Օրգանական սննդամթերքը երբեք չի ենթարկվում ճառագայթային մշակման: Ճառագայթային մշակման ենթարկված սննդամթերքը ենթարկվում է ինտենսիվ իոնացնող ճառագայթման: Նման մշակման համար գոյություն ունեն հատուկ սենյակներ, որտեղ արտադրանքը զետեղվում է որոշակի ժամանակով: Սննդամթերքի ճառագայթային (էլեկտրոնային, գամմա կամ ռենտգեն ճառագայթներով) մշակումը թույլ է տալիս ընդհատել միկրոօրգանիզմներում քիմիական կապերը՝ այդ կերպ նվազեցնելով դրանց թիվը:

Կլիմայի փոփոխություն

Օրգանական գյուղատնտեսության կարևորագույն առավելություններից է հողակենտրոն արտադրությունը, որի հիմքում հողի որակի պահպանումն է և բարելավումը: Առողջ հողը նպաստում է կլիմայի փոփոխությունների դեմ պայքարին՝ մթնոլորտից կլանելով ածխածինը:

Փոշոտողներ

Օրգանական եղանակով աճեցվող բուսատեսակները և բերքը նպաստավոր են փոշոտողն թունաքիմիկատներից: Քիմիկատների լայնամասշտաբ ինտենսիվ օգտագործումը սպառնալիք է փոշոտողների համար:

Օրգանական գյուղատնտեսության չափանիշներով արգելվում է սինթետիկ քիմիկատների օգտագործումը, որոնցից շատերը մեղուների համար թունավոր են և կարող են երկար ժամանակ պահպանել իրենց ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա: Ավելին, օրգանական գյուղատնտեսությամբ զբաղվողներից ակնկալվում է կենսաբազմազանության պահպանմանը նպաստող և բնական ռեսուրսները հարստացնող գործելաոճ:

Գյուղատնտեսությամբ զբաղվողներ

Օրգանական գյուղատնտեսությունը չի ենթարկում հարևան համայնքներն ու ֆերմաների աշխատողներին վտանգավոր քիմիկատների ազդեցությանը: Քիմիկատները զգալի վտանգ են ներկայացնում գյուղատնտեսությունում ներգրավված մարդկանց համար և կարող են առողջական խնդիրներ առաջացնել նրանց մոտ: Հարակից համայնքները նաև կարող են ենթարկվել քիմիկատների ազդեցությանը, եթե մոտակայքում ոչ օրգանական եղանակով կառավարվող մեծ տնտեսություն կամ այգի կա: Քիմիկատների տարածումը մարդու, վայրի բնության և էկոհամակարգերի առողջության համար սպառնալիք կարող է լինել:

Շրջակա միջավայր

Օրգանական գյուղատնտեսությունը բազմաթիվ դրական ազդեցություններ ունի շրջակա միջավայրի վրա: Օրգանական գյուղատնտեսությունը վերականգնում է հողի առողջությունը, թույլ չի տալիս վնասակար քիմիկատների ներթափանցումը ջրային ռեսուրսներ: Ջուրը և հողը բացառիկ կարևորության ռեսուրսներ են սննդամթերքի աճեցման համար: Օրգանական ֆերմերները չեն կիրառում ոչ վերականգնելի նավթային հիմքով պարարտանյութեր և քիմիկատներ: Ավելին, օրգանական գյուղատնտեսության հետևանքով մթնոլորտ արտանետվող ջերմոցային գազերի ծավալը ևս զգալիորեն պակաս է:

Ջուր

Ոչ օրգանական գյուղատնտեսության բազմաթիվ արգասիքներ վտանգ են ներկայացնում ջրային ավազանների համար և ախտահարում են խմելու ջրի պաշարները: Օրգանական գյուղատնտեսությունը թույլ է տալիս պաշտպանել գետերն ու լճերը թունավոր նյութերի ներհոսքից: Տնտեսություններից ծագող նյութերը, ինչպիսիք են պարարտանյութերը և քիմիկատները, լցվում են մոտակա առուներ և գետեր:

Օրգանական ֆերմերները, մյուսների նման, բերքի աճն ապահովելու համար ստիպված են օգտագործել ազոտ և ֆոսֆոր: Սակայն, ի տարբերություն ոչ օրգանական տնտեսությունների, օրգանական տնտեսությունները հազվադեպ են կիրառում քիմիական պարարտանյութեր, քանի որ դրանք թե՛ ավելի ծախսատար են և թե՛ հակասում են հողի բերրիությունն ապահովելու օրգանական սկզբունքներին: Օրգանական տնտեսություններում հողի առողջացման համար օգտագործվում են բնական օրգանական պարարտանյութեր և հողի լավորակիչներ, ինչպիսիք են օրգանական խառնուրդները, կանաչ պարարտանյութերը և կենդանական ծագման գոմաղբը: Օրգանական լավորակիչներն, ի տարբերություն սինթետիկ միջոցների, բերքն ապահովում են սննդարար բարդ նյութերով, որոնք աստիճանաբար են ազդում, և հող ու ջուր են ներթափանցում սահմանափակ չափով:

Քաղցկեղ

Օրգանական սննդամթերքի օգտագործումը կարող է նվազեցնել մարդու մոտ քաղցկեղի առաջացման ռիսկերը: Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ օրգանական սննդամթերք օգտագործողների մոտ քաղցկեղի առաջացման ռիսկերը համեմատաբար քիչ են:

Ի՞նչ է իրենցից ներկայացնում օրգանական սերտիֆիկացում ստացած արտադրանքը

Սերտիֆիկացված օրգանական է այն ապրանքը, որն արտադրվել է, պահվել է, մշակվել, իրացվել և շուկայում ներկայացվել է հստակ սահմանված տեխնիկական բնութագրերին (ստանդարտներին) համապատասխան և սերտիֆիկացնող մարմնի կողմից սերտիֆիկացվել է որպես «օրգանական»: Սերտիֆիկացնող մարմնի կողմից օրգանականության ստանդարտներին համապատասխանությունը հավաստելու պահից արտադրանքը կարող է կրել համապատասխան պիտակավորում: Այս պիտակը կարող է տարբեր լինել՝ կախված սերտիֆիկացնող մարմնից, սակայն դրա առկայությունը նշանակում է, որ «օրգանական» համարվելու համար կարևորագույն տարրերը նշված ապրանքում ապահովված են՝ արտադրությունից մինչև շուկայացման ամբողջ շղթայով: Կարևոր է իմանալ, որ «օրգանական» պիտակը կիրառելի է արտադրության գործընթացի համար և երաշխիք է, որ տվյալ ապրանքատեսակն արտադրվել և մշակվել է էկոլոգիական տեսանկյունից պատշաճ պայմաններին համապատասխան: Հետևաբար, «օրգանական» պիտակը վերաբերում է արտադրման գործընթացին, այլ ոչ՝ որակին:

Պիտակ Սերտիֆիկացնող մարմինները գնահատում են գործառնությունները օրգանականության ամենատարբեր ստանդարտներով և կարող են ֆորմալ առումով ճանաչվել մեկից ավելի իրավասու մարմնի կողմից: Տվյալ սերտիֆիկացնող մարմնի պիտակը, հետևաբար, հաճախորդին հայտնում է այն ստանդարտի մասին, որը կիրառվել է արտադրության և մշակման ընթացքում, ինչպես նաև սերտիֆիկացնող մարմնին շնորհված ճանաչման տեսակի մասին: Բազմաթիվ սերտիֆիկացնող մարմիններ գործում են աշխարհի տարբեր երկրներում, հանդիսանում են մասնավոր ընկերություններ և կարող են հիմնադրված լինել զարգացած երկրներում:

Միջազգային կամընտրական ստանդարտներ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության/Առողջապահության միջազգային կազմակերպության հանձնաժողովը (սննդամթերքի բոլոր տեսակների համար ստանդարտներ սահմանող միջկառավարական մարմինը) մշակել է միջազգային «Codex Alimentarius» ուղեցույցը, որով կանոնակարգվում է օրգանապես արտադրված մթերքի արտադրությունը, մշակումը, պիտակավորումը և շուկայում իրացումը և որով առաջնորդվում են արտադրողները: Այս ուղեցույցը նաև կարևոր է սպառողներին խաբեությունից և կեղծիքից պաշտպանելու համար: Այս ստանդարտները համաձայնեցվել են հանձնաժողովում ներկայացված բոլոր երկրների հետ:

Մասնավոր սեկտորում այս փաստաթղթի համարժեքը Օրգանական գյուղատնտեսության շարժումների միջազգային ֆեդերացիայի («International Federation of Organic Agriculture Movements»/«IFOAM») կողմից մշակված՝ «Օրգանական արտադրության և մշակման միջազգային հիմնարար ստանդարտներն» են: Այս ուղեցույցը ներառում է բույսերի, գյուղատնտեսական կենդանիների, մեղուների և դրանցից/դրանց միջոցով ստացվող մթերքի արտադրման սկզբունքները, արտադրանքի իրացման, պահման, մշակման, փաթեթավորման և տեղափոխման կանոնները, ինչպես նաև օրգանական մթերքի արտադրության և մշակման համար թույլատրելի նյութերի ցանկը: Այս ուղեցույցի դրույթները պարբերաբար վերանայվում են: Մասնավորապես, սա վերաբերում է թույլատրելի նյութերին և վերահսկողության իրականացման և սերտիֆիկացման գործընթացներին:

Պարտադիր կիրառման ենթակա ազգային պահանջներ «Codex Alimentarius»-ը և «Օրգանական արտադրության և մշակման միջազգային հիմնարար ստանդարտներն» այն նվազագույն պահանջներն են, որոնք ներկայացվում են օրգանական գյուղատնտեսության հանդեպ, և նպատակ ունեն ուղղորդել կառավարությունները և մասնավոր սերտիֆիկացնող մարմինները ստանդարտներ սահմանելու հարցում: Կառավարությունները կարող են օգտագործել դրանցում առկա ձևակերպումները ազգային օրգանական գյուղատնտեսության ծրագրեր մշակելիս. այդ ծրագրերը հաճախ առավել մանրամասն սահմանումներ են առաջարկում՝ իրենց երկրների առանձնահատկությունների հաշվի առնմամբ: Ազգային ստանդարտների զգալի մասը (օրինակ՝ ԵՄ երկրների, Ճապոնիայի, Արգենտինայի, Հնդկաստանի, Թունիսի, ԱՄՆ-ի) մանրակրկիտ սահմանված են օրենսդրական ուժ ունեցող կանոնակարգող փաստաթղթերում: Հայաստանում ևս գործում են «Օրգանական գյուղատնտեսության մասին» օրենքը, որն ուժի մեջ է մտել 2009 թվականից: Օրենքի հիմքում «Codex Alimentarius»-ն է և ԵՄ օրգանական գյուղատնտեսությանը վերաբերող կանոնակարգերը: «ՕԳԱՆ»-ի գործունեության շրջանակում նախատեսվում է նաև օրգանական գյուղատնտեսության ոլորտին վերաբերող օրենսդրության կատարելագործմանն ուղղված դիտարկումների և առաջարկների ներկայացում: Ոլորտին վերաբերող օրենսդրական ակտերի վերանայման առաջարկներն ուղղվել են Գյուղատնտեսության նախարարություն՝ 2018 թվականի գարնանը: Փոփոխությունները դեռևս քննարկվում են:

Տեղական կամընտրական ստանդարտներ Որոշ երկրներում (օրինակ՝ Գերմանիայում), առանձին սերտիֆիկացնող մարմիններ կարող են սահմանել իրենց անհատական ստանդարտները, որոնք կարող են ավելի խիստ լինել քան անգամ գործող օրենսդրական պահանջները, ինչը որպես կանոն բխում է սպառողների կողմից ներկայացված պահանջներից: Թեև այս ստանդարտները օրենսդրորեն պարտադիր չեն, սակայն մասնավոր սերտիֆիկացնող մարմինները կարող են ավելի խիստ գործել, քան նախատեսվում է օրենքով:

Ակրեդիտացիա Ակրեդիտացիան գործընթաց է, որով իրավասություն ունեցող մարմինը գնահատում և ֆորմալ կերպով հաստատում է, որ սերտիֆիկացիայի ծրագիրը համապատասխանում է իրավասու մարմնի ստանդարտներին: Օրգանական գյուղատնտեսության պարագայում սերտիֆիկացնող մարմինները կարող են կիրառել կամընտրովի միջազգային ստանդարտներ և/կամ պարտադիր կիրառման ենթակա ազգային ստանդարտներ և կարող են ակրեդիտացիա ստանալ համապատասխան «իրավասու մարմնից»: Միջազգային մակարդակում սերտիֆիկացնող մարմիններն ակրեդիտացիա են ստանում Օրգանական ակրեդիտացիայի միջազգային ծառայության («International Organic Accreditation Service» - «IOAS») կողմից՝ «IFOAM»-ի ակրեդիտացիայի ծրագրի չափանիշներին համապատասխան, որը ակրեդիտացիայի արդյունքում շնորհում է ««IFOAM» ակրեդիտացիա» տարբերանշանը օգտագործելու իրավունք: «IOAS»-ն անկախ ոչ կառավարական կազմակերպություն է, որը զբաղվում է սերտիֆիկացման ծրագրերի համապատասխանեցմամբ և փորձում է ներդաշնակեցնել գործող ստանդարտները՝ լոկալ առանձնահատկությունները հաշվի առնելով: Պետք է նշել, որ սերտիֆիկացնող մարմինների անդամակցությունը «IFOAM»-ին չի ենթադրում վերջինիս կողմից ակրեդիտացիայի առկայություն: Ազգային մակարդակում կառավարությունները և ակրեդիտացնող մարմինները ակրեդիտացնում են իրենց երկրներում գործող սերտիֆիկացնող մարմինները միայն այն դեպքում, եթե տվյալ երկիրն ունի օրգանական գյուղատնտեսությունը կարգավորող օրենսդրություն: Թե՛ մասնավոր և թե՛ պետական մարմինները սերտիֆիկացնող մարմիններին ակրեդիտացիա տալիս, բացի իրենց պահանջներից, պետք է նաև առաջնորդվեն Ստանդարտացման միջազգային կազմակերպության հիմնարար ստանդարտներով (ISO 65):

Սերտիֆիկացման մարմինները Հայաստանում

Միջազգային սերտիֆիկացում

Նաև կարող եք բաժանորդագրվել մեր նորություններին և թարմացումներին տեղյակ լինելու համար:

Բաժանորդագրվեք հիմա

Հայաստանում օրգանական արտադրանք կարելի է գնել խոշոչ սուպերմարկետներում և խանութներում
LIST
Carrefour Armenia
Halep Armenia
Nor Zovq (Hanrapetutyan str)